کد مطلب:27711 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

شرط ديدن حقايق با ديده دل چيست؟

عرفاي اسلامي، مكانيزم قلب را تحت عنوان «سير و سلوك» بيان كرده و ميگويند: ميان ضمير انسان و بينش صحيح، موانع و حجابهايي وجود دارد و شرط رؤيت حقايق با ديده دل اين است كه اين موانع برداشته شود و رفع اين موانع با طي مراحل ياد شده در زير، كاملاً امكان پذير است:
عارف شهير در كتاب «منازل السائرين» از اين مراحل به شرح زير نام ميبرد:
1ـ يقظه، 2ـ توبه، 3ـ محاسبه، 4ـ انابه، 5ـ تفكر، 6ـ تذكر، 7ـ اعتصام، 8ـ انقطاع، 9ـ رياضت و نفس كشي، 10ـ سماع و درك لطائف و ارتقاء به جهان غيب.
براي اينكه علاقمندان به طور اجمال از اين مراحل آگاه گردند يادآور ميشويم:
در دستگاه خلقت، چشم براي ديدن است ولي گاهي فضا، آنچنان مملو از گرد و غبار ميگردد كه انسان جلوي پاي خود را نميبيند، امّا وقتي فضاي ديد، صاف شد، اشيايي را كه در صد قدمي او قرار گرفتهاند به خوبي مشاهده ميكند.
كمترين اثري كه طي اين مراحل دارد اين است كه موانع عظيمي را از (حب و بغض، هوي و هوس) كه حجاب عظيمي براي درك عقل و خرد است از قلمرو ديد عقل بر ميدارد و به انسان روشني ميبخشد، و حقايق و واقعيات را در پرتو عقل، خوب درك ميكند و آنچنان از حب و بغضها پيراسته ميگردد كه حقيقت را بيپيرايه درك مينمايد:
نتيجه مكانيزم قلب منحصر به رفع مانع نيست، گاهي صفاي قلب مايه الهامها و سروشهاي غيبي ميگردد، آگاهيهايي به او دست ميدهد كه به ديگران دست نميدهد از اين جهت ميتوان گفت: تزكيه نفس دو اثر دارد:
1ـ موانع را از ديد عقل و بصيرت انسان بر ميدارد و در انسان آنچنان آمادگي ايجاد ميكند كه حقايق را آنچنان كه هست درك كند. بالأخص بزرگترين حجاب معرفت را كه انگيزههاي نفساني است، از بين ميبرد.
2ـ منبع يك رشته الهامات ميگردد.
ما در كتابهاي اخلاق با دو رشته از مفاهيم اخلاقي روبرو ميشويم كه يكي را بايد به كار بست و از ديگري بايد پرهيز نمود، مثلاً ايثار، شجاعت، سخاوت و استقامت را ميستايند و از خودخواهي، ترس، بخل، نكوهش ميكنند و هرگز به انسان ياد نميدهند كه چگونه خود را با صفات نيك بياراييم و از صفات بد بپرهيزيم و انسان در سايه چه عاملي ميتواند خود را با ايثار و شجاعت بيارايد واز صفات مقابل آنها بپرهيزد.
عرفا و اهل دل به انسان ميگويند: تو بسان يك نهال هستي كه در حال حركت و سير باشد، تو بايد منازل ياد شده را طي كني و با طي اين منازل به مقصد شامخ انساني برسي و با طي اين منازل ميتواني خود را با مجموع صفات نيك انساني بيارايي و از صفات بد بپرهيزي و راه آراستن نفس با اين صفات و پيراستگي از آن صفات متقابل، جز با طي اين مراحل امكانپذير نيست، آنگاه در سايه طي اين مراحل و كمال «آنچه ناديدني است آن بيني».

---

: آية الله جعفر سبحاني
شناخت در فلسفة اسلامي